ارئه الگوی برنامه ریزی مشارکتی جنگل براساس فنون تصمیم گیری چندمعیاره در جنگل های حوزه آبخیز 86 شمال کشور

تصمیم گیری، برنامه ریزی و مدیریت عرصه های جنگلی طی دو دهه گذشته در معرض تغییرات زیادی قرار گرفته است. اثر عوامل مختلف طبیعی، غیرطبیعی و انسانی بر این عرصه ها درگیری ها، تنش ها و کشمکش هایی را بین ذینفعان به وجود آورده است. هدف این تحقیق ارائه روشی در جهت مشارکت ذینفعان است که ازنظر و آراء آن ها در مراحل مختلف تصمیم گیری و برنامه ریزی برای مدیریت جنگل با کمک معیارها، فنون مناسب و روش تحلیل تصمیم گیری چندمعیاره (mcda) استفاده شود. این تحقیق در حوزه 86 جنگل های شمال کشور در استان گلستان به صورت توصیفی و پیمایشی انجام شد. برای کسب داده های لازم دو پرسشنامه از نوع نگرش سنجی با پرسش هایی از نوع بسته طیفی و مقایسه زوجی طراحی شد. روایی پرسشنامه ها به روش اعتبار محتوا و پایایی پرسشنامه ها هم با تعیین ضریب آلفای کرونباخ در حد قابل قبول یعنی 8/0 تائید شد. بر اساس فرمول کوکران پرسشنامه ها در بین 150 نفر توزیع شد. تجزیه وتحلیل نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss16، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و تاپسیس (topsis) نشان داد برای شناسایی ذینفعان سه معیار اصلی «بهره برداری»، «سکونت» و «حمایت و طرفداری از منابع طبیعی و محیط زیست» دارای اولویت هستند. ذینفعان در قالب هفت گروه اصلی: مجریان و پیمانکاران، سمن ها، اساتید و صاحب نظران، کارشناسان، دامداران، کشاورزان و گردشگران بوده اند. منطقه موردتحقیق به ده عرصه مختلف تفکیک و بالاترین اولویت با توده های جنگلی نادر و ذخیره گاه های اکولوژیک و کمترین اولویت با اراضی زراعی داخل و حاشیه جنگل بود. برای هر یک از عرصه های مختلف بررسی شده یازده ارزش تعیین و اولویت اول با حفاظت و بهبود حاصلخیزی خاک و آخرین اولویت با حفاظت و توسعه چراگاه ها بوده است. ارجحیت معیارهای شناسایی ذینفعان به روش تحلیل سلسله مراتبی و با ساخت مدل در برنامه اکسپرت چویس نیز انجام شد. نتایج نشان داد اهمیت یا وزن معیارها برای انتخاب بهترین گزینه طرح جنگلداری در هر دو روش تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس به ترتیب با معیارهای محیط زیستی، اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی است. تحلیل حساسیت اولویت و رتبه ذینفعان و معیارهای شناسایی آنان، مکان ها و ارزش های مختلف آن ها، معیارها و گزینه های انتخاب مناسب ترین طرح جنگلداری انجام شد. نتایج نشان داد مناسب ترین گزینه طرح جنگلداری مشارکتی در منطقه تحقیق به ترتیب گزینه b با اولویت معیارهای اکولوژیکی، دوم گزینه a با اولویت معیارهای محیط زیستی، سوم گزینه c با اولویت معیارهای اجتماعی و چهارم گزینه d با اولویت معیارهای اقتصادی است. طرح های جنگلداری دراین حوزه باید با تامین اهداف چندمنظوره و با در نظر گرفتن آرا و نظرات ذینفعان به صورت مشارکتی مدیریت شوند.